Ev Stüdyosu-Ses Kartı
İyi bir ses kartı zamanla en iyi dostunuz olabileceği gibi kötü bir ses kartı ise kabusunuz olabilir. Stüdyo ve ev stüdyosu konusunda deneyimli değilseniz seçim yapmakta zorlanmanız gayet doğal. Bu yazıda karşılaşabileceğiniz çeşitli özelliklerin avantaj/dezavantaj ve ayrıntılarını ile birtakım önerileri bulacaksınız.Bu sayede bütçeniz ve ihtiyaçlarınız doğrultusunda iyi bir seçim yapabilirsiniz.
Aslında amacınız neye ihtiyacınız olduğunu belirleyecektir. Bir şarkıcı / rapçi veya podcast yayıncısı olabilirsiniz. Bu durumda kendinize ve kayıt arkadaşınıza birer mikrofon sağlamak için 2 kanallı bir sistem düşünülebilir. Ama bu işler maalesef hep planlandığı gibi gitmiyor, sonunda grubunuzu kaydetmek isteyeceksiniz ve ses kartınızdaki giriş çıkış sayısı buna izin vermeyecek. Ayrıca bağlantı tipi sorunu da var. USB – FireWire veya Thunderbolt, hangisi? Preampli gerekecek mi, Hi-Z giriş lazım olacak mı, kartın üzerinde birçok düğme var bunlar be işe yarıyor gibi birçok soru, sorun.Endişelenmeyin ; bu yazı sorularınıza cevap verecek açıklamalar bulacaksınız.Cevap bulamayacağınız tek soru neye ihtiyacınızın olduğu 🙂
Kayıt Teknolojisi geçtiğimiz birkaç on yılda uzunca bir yol kat etti. Artık sanatçılar bir turne otobüsünden tutun otel odasına kadar çok çeşitli yerlerde kayıtlarını yapabiliyorlar. 80’lere nazaran çok daha karşılanabilir bir maliyet karşılığında çok gelişmiş ekipmanlara erişmek mümkün.
Ev stüdyosunda podcast, YouTube videoları ve müzik için kayıtlar yaparken tek veya iki girişin yeterli olabilirken profesyonel bir stüdyonun ihtiyacı 32 veya daha üzerinde bir giriş sayısı olabilmektedir.
Herhangi bir kaydın ilk adımı; sesi dijitale çevirerek bilgisayara aktarmaktır. Bunun için bir ses arabirimine (Ses kartı diyoruz) sahip olmamız gerekir.
Ses Arabirimi (Ses Kartı) Nedir?
Ses arabirimi, analog ve dijital ses sinyallerini kaydetmenize ve daha sonra bunları bilgisayarınıza aktarmanıza olanak tanıyan stüdyo ekipmanı parçasıdır. Böylece, tüm işlemler sonrasında çalışmalarınızı miks ve mastering aşamasına geçirebilirsiniz.
Bu ses kaydı için gerekli olan en az iki öğeden biridir. Diğeri ise bir mikrofon veya jack çıkışına sahip elektrikli enstrüman. Eğer vokal, gitar, saksafon gibi gerçek bir ses kaynağını kaydetmek istiyorsanız bir mikrofona ihtiyacınız olacak. Bunun nedeni ses dalgalarının elektriğe dönüştürülmesi gerekliliğidir. Mikrofonun temel görevi budur. “Akustik enerjiyi elektrik enerjisine çevirmek” Elektrikli veya dijital bir enstrümanı da aynı şekilde ses arabiriminize takabilirsiniz.Arabirim, sinyali mikrofon veya enstrümanınızdan alır ve bilgisayarınıza göndermeden önce sayısallaştırır. Bunu bir analogtan dijitale dönüştürücü ile yapar. Tüm bu paketi, bazı ekstra özelliklere sahip, bağımsız bir ses kartı olarak düşünebilirsiniz.
Ses Kartının içinde ne var?
Araç sürmek için bir aracın nasıl yapıldığını bilmemize gerek yok, ancak bir kayıt söz konusu olduğunda, sinyal yolunu anlamak için size çok yardımcı oluyor. Örneğin, donanım kompresörleri ve ekolayzerleri kullanmak istiyorsanız bu daha da önemli hale gelir.
Kırmızı çizgiler, ilgili girişlere giden ses kaynaklarını gösterir. Mavi çizgiler stüdyo monitörlerine veya kulaklıklara giden çıkışları gösterir. Bilgisayar ve ses kartımız birbirleriyle USB üzerinde iletişim kuruyorlar. Her çizgi, bir türden bir stüdyo kablosunu temsil eder.
GirişlerSes kartlarımız aşağıdaki giriş türlerini ve kombinasyonlarını içerir.Mikrofon : XLR kablo ile Preamp’aEnstrüman : TS/TRS kablo ile (preamp bypass edilerek)MIDI : Midi Bilgisi (Dijital data)
Geçmişte, bazı arayüzlerin mikrofonlar için ayrı XLR girişleri ve elektronik cihazlar için ayrı TS ve TRS Hi-Z (yüksek empedanslı) girişleri vardı, bunların çoğu şimdi tek bir combo girişte birleşiyor.
XLR XLR/TRS Combo
İkisi arasındaki fark, mikrofonların bir ön amplifikatörden geçmesi gerektiğidir, çünkü elektrik sinyalleri, bir elektronik aygıttan daha büyüktür. Combo ise, hangi kablonun takılı olduğuna bağlı olarak sinyalleri farklı şekilde yönlendirir ve bu günlerde çoğu kayıt arabiriminde combo girişleri standart olarak bulabilirsiniz.
Mikrofonlar için XLR girişi, sinyalleri bir ön amplifikatör (preampli) üzerinden yürütürken, enstrümanlar için Hi-Z girişi bunu atlar. Arayüzünüzün ön tarafında, mikrofon sinyaline eklediğiniz ses miktarını kontrol eden bir kazanç (gain) düğmesi (bazen ‘trim’ olarak adlandırılır) bulunur. Ayrıca, mikrofonunuza güç sağlamak için XLR kablosunu çalıştıran küçük bir elektrik yükü olan + 48v fantom gücünün devreye girmesi için bir düğme de bulacaksınız. Bazı mikrofonlar kendi harici güç kaynaklarını içerir ve fantom gücüne ihtiyaç duymazlar, ancak kullanmanız gerekmediğinde mikrofona zarar vermez (mikrofonunuzu çıkarmadan veya prize takmadan önce kapatmanız gerekir).
Yukarıdaki resimde gördüğünüz bir diğer giriş türü MIDI girişidir. Bunlar her zaman düşük maliyetli arayüzlerde bulunmaz, ancak genellikle daha yüksek bütçe seçeneklerinde görünecektir. Bu, MIDI çıkışı olan klavyeler ve diğer dijital enstrümanlar içindir, böylece standart klavye seslerinizi bilgisayarınızda veya diğer bir harici ses modülünüz,sanal enstrümanlarınızla değiştirebilir ve daha sonra bu verileri kullanırsanız bunları manipüle edebilirsiniz. Bugünlerde pop, rap ve dans müziğinin çoğu nasıl yaratılıyor. Tabii ki midi yoluyla.
Enstrüman girişleri için de ses kartınız sadece XLR veya sadece TRS ye izin veriyor olabilir. Bu durumlarda D.I Box (Direct Injection Box) kullanırsanız sorununuz çözülür. Oldukça yüksek kaliteli D.I. Box’lar ulaşılabilir makul fiyat seviyelerinde bulunabilir.
ÇIKIŞLAR
Ses kartınız (ses arabiriminiz) her zaman bu 3 türlü çıkışa sahip olacaktır.
Kulaklık (Ön tarafta kişisel dinleme için)
Monitor (Hoparlörler ile dinleme için)
Arabirim (Bilgisayarla bağlantı için USB-Firewire-Thunderbolt gibi)
Giriş seviyesi veya alt seviye diyebileceğimiz ses kartları tipik olarak ses kontrolüne sahip bir kulaklık çıkışı bulundururken, daha pahalı üst düzey kartlar daha çok özellik içerecektir. Grup üyeleri için ayrı ayrı kulaklık bağlantısı sunan özel kulaklık amplileri edinirseniz kartınızdaki tek kulaklık çıkışı sorun olmayacaktır.
Kulaklık çıkışları genellikle TRS tipindedir. Aşağıdaki resimde RCA tipi çıkışlar göreceksiniz. Dönüştürücüler ve dönüştürücü kablolar olduğu sürece bağlantı tipi nedeniyle endişe etmeye gerek yok.
Stüdyo monitörleri dediğimizde ; müzik endüstrisinde, kritik dinleme ve detay odaklı karar vermeye yardımcı olan düz frekans yanıtı olan hoparlörleri anlarız.( Bilgisayar ekranı değil 🙂
Bazı ses kartları, TRS kablolarını kullanmasına rağmen, monitörlerinizin ana çıkışı için XLR kablolarını kullanabilir. Monitörlerinizde genellikle bu durum için iki giriş bulunabilir.Ayrıca bu gibi durumlar için her türlü kablo ve adaptör mevcuttur.
Sonuçta genellikle USB veya Firewire arabirim bağlantı için en çok kullanılan tiplerdir. Mac bilgisayarlar thunderbolt arabirimi ile veya pahalı sistemler her ne kadar yaygın olmasa da ethernet ile bağlanabilir, optik giriş ve çıkışlar sunabilir. USB2.0 ve Firewire 400-800 arabirimler temel olarak ev stüdyosunda kayıtlarınızı yapabilmeniz için yeterlidir.
Arabirim kablosu bir çıkıştır ama aynı zamanda sesi bilgisayardan geri getirerek monitörleriniz aracılığıyla dinlemenizi de sağlar. Donanımın ana bileşeni Analog Dijital Converter (ADC) ve Dijital Analog Converter (DAC) dir.Ses sinyalinizi elektrik halinden ikili kodlara dönüştürerek sayısallaştırır ve bilgisayar ile monitörleriniz bu sinyali algılar.
Ses Kartları arasındaki çok farklı fiyatlandırmanın nedenleri..
Bir ses kartının fiyatı iki durumda değişir.
Üretim ve pazarlama maliyetleri
Ses kartının ürettiği sesin kalitesi
Üretim maliyeti araştırma ve geliştirmeyi (AR-GE), içerisindeki elektrik bileşenlerinin maliyetini, giriş çıkış sayısını, kasasının plastik veya çelik olmasını (veya kompozit malzemeler) vb.içerir. Kaliteyi azaltsa da mükemmellik için atılan her adım masrafları ve maliyeti de artırmaktadır. Çok fazla araştırma/deney yapmak maliyeti artıracak ve tüketiciye yansıyacaktır.
Ses kalitesini belirleyen iki ana unsur mikrofon girişleri için kullanılan preampli ve A/D – D/A dönüştürücülerin kalitesidir. Fiyatın kalite yönündeki %80 payı bu bileşenlerden gelir. Sinyalin netliği, kayıt ve çalmada aynı kaliteyi sunması bunlara bağlıdır.
Temelde ses kartı aldığımızda; A/D-D/A konvertörler, kartının bilgisayarla iletişim kurmasını sağlayan yazılım, mikrofon preamplisi için ödeme yapıyoruz. Ses kartının dış görünüzü sadece görsel açıdan önemlidir.
Ses kartı söz konusu olduğunda ödediğinizin karşılığını alırsınız. (ne kadar pahalı o kadar iyi (mi?)
Sıkça Sorulan Sorular
Bir ses kartı almadan önce gözönünde bulundurulması gereken şeylerin bir listesini yapmak iyi bir fikirdir.
-
- Kaç tane mic preamp & enstrüman girişine ihtiyacım var?
Tek başınıza çalışıyorsanız her seferinde bir kaynak kaydedebilirsiniz. Enstrüman ve vokal birlikte kaydetmek isteyebilirsiniz, bu durumda bile aynı anda en fazla iki girişe ihtiyaç duyarsınız. Bir podcaster, video yapımcısı (youtuber) iseniz iki kişilik bir program kaydediyorsanız zaman zaman konuklarınız olabilir.Mikrofonu iki kişinin paylaşması berbat bir durumdur.İhtiyacınız iki XLR girişi olan bir kart. Çünkü her XLR bir preamp. demektir.Aynı anda Hi-Z girişine de ihtiyacınız varsa dikkatli olmak lazım. Yukarıda bahsedilen combo girişleri unutmayın.Kayıt Mühendisi / Şarkı yazarları (grup da olabilir)
Eğer bir grup kaydetmek istiyorsanız herkesin performansını bir kerede kaydetmek (canlı/hücum kayıt) veya davulu önceden kaydederek diğer elemanları daha sonra tek tek üzerine kaydetmek isteyebilirsiniz. Canlı kayıt yapmak istiyorsanız giriş ihtiyacınız çok artabilir. 4 -8 girişli kartlar genellikle ortak özellikler sunar, aynı karttan iki tane alıp zincirleme kullanabilirsiniz. Bazı kartlarda 36’ya kadar giriş, bazılarında sadece XLR bazılarında sadece TRS girişleri bulunabilir. İlk olarak neye ihtiyacınız olduğuna karar verebiliyorsanız çok fazla seçenek var. Bütçenize göre davranırsınız.
MIDI burada yine önem kazanıyor.Piyano çalıyorsanız veya midi gitarınız varsa bunları kullanarak müzik yapmak istiyorsanız kartınızda MIDI portlarının olması gerekir.Nispeten ucuz kartlarda artık MIDI portlar bulunmuyor. Sadece USB bağlantısı var. Buna da dikkat etmek lazım. - USB-Firewire-PCI veta Thunderbolt Hangisi ?
USB ve Firewire 1.25 GB/s bant genişliğine ve 800MB/s hızı ile yeterince hızlıdır. Özel bazı kartlar PCI seçeceğine mecbur bırakabilir. Ev stüdyolarında yaklaşık %99 ile USB ve Firewire en yaygın iki seçenek.
Firewire her bilgisayarda standart olarak bulunmayabilir ancak USB her bilgisayarda bulunur. Benim önerim , USB ses kartlarınızı bilgisayarınıza çoğaltıcılar / Hub ile değil direkt olarak bağlamanız.Aksi halde garip uyuşmazlıklar ve güç sorunları yaşayabilirsiniz.
- Dijital Giriş ve Çıkışlar
Aslında buun cevabı çok basit. Ne olduğunu bilmiyorsan ihtiyacın da yok demektir.
Bunlar optik kablolar ile aktarım yapabildiğimiz bağlantılar. S/PDIF, ADAT ve TOSLINK gibi seçenekleri var. Ev stüdyolarında çok sık kullanılacak bir bağlantı şekli değil ama stüdyolarda Dijital I/O ve Dijital giriş – çıkış sunan preamplifikatörler söz konusu olduğunda kullanılması kaçınılmaz. Bu donanımlar ve optik giriş çıkışlar evde bir senfoni orkestrası kaydetmeyecekseniz endişeleneceğiniz bir durum oluşturmuyor. 
DSP Kartı ve Yazılımı
DSP yani Digital Signal Processing genellikle 8 ve üzeri girişli kartlarda bulunan bir özelliktir. Grup kaydında vokalist kulaklığının sesini açtırmak, biraz daha reverb vb. şeyler istediğinde yazılım ile bunu yapabilirsiniz. Kaydettiğiniz orijinal sesi etkilemeden miksler oluşturmanıza olanak sağlayan DSP kartları genellikle kartın ön panelinde bu ayarlara ilişkin düğmeler bulundurur.Yazılım ise bunu destekler.
Bu seçenek her ne kadar var olsa da muhtemelen pek kullanmayacaksınız. MOTU Cuemix, Presonus Virtual StudioLive, RME TotalMix gibi yazılımlar kartla gelen CD lerde öylece dururlar. Kartınızın driveri yüklendiğinde bu yazılımlara ihtiyaç duymayabilirsiniz.
- Hangi DAW yazılımını almalıyım?
Bu değişir. Bazıları Cubase veya FL studio gibi Daw yazılımlarının LE adlandırılan kısıtlı sürümlerini kullanırlar.Ama belli bir noktada bu yetmeyecektir. Cubase, Pro Tools veya Logic Pro X tercih edebilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken ses kartınızın hangi DAW yazılımlarıyla tam uyumlu olduğudur. Ayrıca işletim sistemi tercihinizi de unutmayın. Windows/PC kullanıcısının Logic Pro X satın alması mantıksız bir hareket olur çünkü Logic sadece Mac OS ile çalışır.Bazı Apogee kartlarında da durum böyledir. Bazı kartlar ise Mac OS uyumlu değildir. Buna çok dikkat etmek lazım. - Sample Rate ve Bit Depth (Örnekleme oranı ve çözünürlük)
Aşağıdaki resim bir fikir verecek. Sonrasında okumaya devam edin..
Sample Rate arttıkça sinyaldeki değişime dikkat edin. Endüstri standardı ile çalışmak istersiniz seçtiğiniz kartın en az 24 bit ve 48 kHz desteklediğinden emin olun. Mümkün olan en kaliteyi elde etmek istiyorsanız 96 kHz ya da daha yüksek kapasiteli konvertörleri alın, buna rağmen 48 kHz kesinlikle işi bitirir ve CD’lerin ve MP3’lerin çoğu için yeterlidir.
- Ses kartının yapısı
Bunun için iki seçeceğiniz var
Rackmount veya Desktop (Raf veya masaüstü tipi)Masaüstü tipinde olanlar masaüstünüzde rahatça ulaşabileceğiniz düğmeler ile kablolarınızı rahatça takıp çıkarabileceğiniz bir imkan sunar. Bu türler genellikle dört veya daha az girişe sahiptir. Rackmount versiyonları ise yaklaşık 19 inç genişliğindedir, metal şasilerle daha ağırdır ayrıca kulaklara ve vidalara sahiptir, böylece diğer donanımlarınızla birlikte stüdyo rafınıza monte edebilirsiniz.
Aşağıda her iki tipi de göreceksiniz.
Bazı masaüstü tiplerinde, masanıza zarar vermemek için alt kısmından vidalayabileceğiniz mandallar bulunurken bazı raf tipi tipleri çıkarılabilir kulaklara sahiptir. Ayrıca rafın içine masaüstü tipinde bir kartı yerleştirmek için kullanabileceğiniz raf apartıları da vardır.
Buraya kadar okuduysanız seçiminizi yapmanızı kolaylaştıracak duruma geldiğinizi düşünüyorum.
Şunu unutmamak lazım, özetle giriş çıkış sayısına ve bağlantı tiplerine dikkat edelim. Uyumluluk sorunu yaşamamak için kartımızın gereksinimlerini bilelim ve bütçemizin izin verdiği ölçüde davranalım.
Tek başına kayıt yapan biri için 32 kanallı bir kart ev stüdyosunda çok mantıklı olmayabilir.Yorum ve önerilerinizi paylaşmayı unutmayın.
Kaynak : https://ledgernote.com/Bu bölümün şarkı listesi bir albüm. Efsaneyi dinleyin derim….
- Kaç tane mic preamp & enstrüman girişine ihtiyacım var?
