Kayıt Teknikleri – Mikrofonlama

Mikrofon ile Ses Kaynağı Arasındaki Mesafeye Göre Ses Nitelikleri

Çağdaş stüdyo ve sahne kayıt işlerinde, ses kaynağı ile mikrofon arasındaki mesafeye doğrudan ilişkili dört ana mikrofonlama stilleri vardır. 
Bunlar: yakın mikrofonlama, vurgulamalı mikrofonlama, uzak mikrofonlama ve çevre (ambians) mikrofonlaması.

Yakın Mikrofonlama

Yakın mikrofonlama terimi, mikrofonun ses kaynağından en yakın 2 cm ile en uzak bir metre arasında bir mesafede konuşlandırılmak için kullanılır. Bu teknik, çağdaş stüdyolarda çok kanallı müzik yapımında kesinlikle en çok kullanılan tekniktir. Yakın mikrofonlama, iki ana işleve hizmet eder:

1.Sese hemen yanınızdaymış gibi bir ses tonu verir.

2.Çevreden başka seslerin kayda girmesini engeller.

Ses şiddeti mesafesinin karesiyle azaldığı için, 2 metreden öteden gelen bir ses, 8 cm gibi bir mesafeden gelen aynı şiddette olan bir sesle karşılaştırılınca nispeten önemsizdir. Dolayısıyla pratikte sadece mikrofonun doğrultusundaki ses kayda girecektir. Dışarıdan gelen sesler kayda alınmayacaktır.
Yakın mikrofonlama tekniğinin avantajları olmasına karşın, yakınlık kavramı abartılmamalıdır. Mikrofon, mümkün olduğu kadar değil, gerektiği kadar yakın konuşlandırılmalıdır. Çünkü fazla yakın mikrofonlama, ses kaynağının rengini değiştirebilir. Bu renk değiştirme olayı genelde 2 ile 15 cm arasında etkili olur. Mikrofon çok çok yakın konuşlandırılınca ses kaynağının bütün ses yelpazesi (ton balansı, timbre)nin alınamaması olasıdır. Çünkü bu durumda ses kaynağının yüzeyinin sadece küçük bir bölümü mikrofon tarafından duyulmaktadır. Bu da, küçük alana özgü ses denge sonucu verir. Bu aşırı yakın mesafelerde, mikrofonun konumunu sadece 2 veya 3 cm öteye değiştirmek, alınan sesi büsbütün değiştirir. Bunun üç çaresi vardır:

1.Kayıt başlamadan önce, dinleye dinleye ve aradığınız sesi buluncaya kadar mikrofonu kaynak olan enstrümanın yüzeyinde gezdirin.

2. Alma açısını genişletmek için mikrofonu ses kaynağından daha uzak bir mesafede konuşlandırın. Böylece enstrümanın genel sesinin daha dengeli bir örneğini alırsınız.

3. EQ ile aranan denge buluncaya dek sesi dengeleyin.

Uzak Mikrofonlama Yöntemi

Uzak mikrofonlama terimi, bir veya birden fazla mikrofonun ses kaynağından bir metre ya da bir metreden daha uzak bir mesafelerde konuşlandırmak anlamına gelen bir terim. Bu teknik, iki işleve hizmet eder:

1. Mikrofonu öyle bir konuma getirir ki bütün enstrümanın sesi ya da birkaç enstrümanın sesleri bile birden alınır. Böylece toplam ton balansı da korunmuş olur. Doğal bir ton balansı almak için, önce enstrümanın ses veren yüzeyinin büyüklüğüne bakılır. (Örneğin curanın yüzeyi küçük olup kontrabasın yüzeyi büyük olur.) Mikrofon yaklaşık bir o kadar uzakta konuşlandırılır.

2. Mikrofon öyle bir uzaklıkta konulur ki hem ses kaynağının doğrudan sesini alır, hem de akustik çevreden gelen yankılar ve ses kırmaları da alınır. Bu yankılar ve kırmalar, ses kaynağının kendi sesiyle bir bütün olarak kaydedilir.

Uzak mikrofonlama, sık sık doğrudan enstrüman (veya enstrümanlar topluluğu) sesiyle dolaylı olarak akustik çevresinden gelen seslerinin dengesini yakalamak için kullanılan bir tekniktir. Bu denge, birkaç etmenin etkileşiminden saptanır. Bunlardan bazıları; aletin veya ses kaynağının büyüklüğü ve odanın yansıma nitelikleri.

Bu teknikler, kayda açık, canlı ve havadar bir etken ekler. Çünkü uzakta duran mikrofonlar, akustik alanın daha büyük bir kısmını yakalar. Böylece daha büyük bir ses alma açısı, daha az mikrofonla kapsanır.

Uzak mikrofonlamanın dezavantajlarından biri de şudur: akustik çevre çok iyi olmayabillir. Kötü oda yankıları olabilir, faz farklarından kaynaklanan boğuk veya tuhaf ses rengi alınabilir vb. Böylece kayıt kötü ve biçimsiz çıkabilir. 
Bu sorunu önlemek için şunları yapabilirsiniz:

1. Geçici olarak yankıları yutmak ve kırmak için ses emen veya kıran paneller kullanabilirsiniz.

2. Mikrofonu ses kaynağına daha yaklaştırabilirsiniz. Sonra gerekirse yapay derinlik ekleyebilirsiniz.

 

Vurgulama Mikrofonlaması

Daha önce gördüğümüz gibi, yakın ve uzak mikrofonlama teknikleri birbirinden çok farklı ses alma ve ton nitelikleri bize sunar. Kimi durumlarda, bu iki tekniği birden kullanmak istediğimizde doğal bir kayıt dengesini yakalayamıyoruz. Örneğin, klasik batı müziği kayıt yöntemleri genelde uzak mikrofonlama tekniklerine dayanır. Böylece doğrudan ve dolaylı (çevresel, ambiyant) sesler arasında hoş bir denge sağlanır. Ama performansta bir solo bölümü varsa, o solo enstrümanı almak için fazladan bir mikrofon gerekebilir. Oysa solo enstrümanı fazla yakından mikrofonlanırsa, o enstrüman diğer enstrümanlara göre dinleyiciye çok fazla yakın gibi durur. Diğer enstrümanların çok çok önünde duruyor gibi. Bu solo enstrümanın sesini daha doğal almak için, uzak ve yakın mikrofonlama arasında bir “uzlaşma” mesafesi seçilir.

Vurgulama mikrofonu kullanırken, mikrofonlama mesafesi çok dikkatlice seçilmeli. Ayrıca, kanallar indirgenirken o vurgulama mikrofonunun aldığı sinyal, bütünün karışımına çok ustaca eklenmeli. Dozajı fazla kaçırmamak gerek. Basitçe, stereo yelpazesinde o vurgulama kanalı, solistin diğer enstrümanlarına rengini veya dengesini bozmamalı. İyi bir vurgulama mikrofonlama tekniği, sadece solo bölümünde biraz varlığını daha fazla hissettirir. Ayrı bir mikrofon olarak algılanmamalı. Kanalların bütününe vurgulama mikrofonu eklenirken dikkatli ve yerinde bir panlama da, ortalıkta gezen hafif hayalet veya yetim kalmış sesleri yok edebilir. Bu tuhaf sesler, bazen solistin dinamiklerinden (yüksek veya alçak sesle çaldığı zamanlarda) oluşur.

 

Çevre (Ambians) Mikrofonlaması

Mikrofon öyle bir mesafede konuşlandırılır ki doğrudan sinyaldan çok, odanın kendi derinlik sesi kaydediliyorsa, buna çevre ses alma mikrofonu denilir. Bir odanın çevre sesi (ambiyansı) almak için bir veya iki mikrofon kullanılabilir. Örneğin, tek bir tane tümyönlü (omnidirectional) mikrofon, odaya doğru uzatılabilir. Doğal yankıları yakalar.. Veya iki tane birbirinden mesafeli veya üstüste ama başları birbirine göre yüzde 90 derecede ses alanları “kalp şeklinde” olan (cardioid) mikrofon odaya, ses kaynağından ters yönde konuşlandırılabilir. Çok iyi sonuçlar veren bir yöntem daha var: iki ikiyönlü (bidirectional) mikrofon üstüste ve başları birbirine göre 90 derecede, Blumlein çapraz “sekiz şekli” konumunda konuşlandırılır. Uzak ve açık havadaymış gibi bir izlenim vermek için bu yöntemlerden herhangi biri kullanılabilir. Veya yakın mikrofonlamayla birlikte kullanılabilir. Böylece kayda daha dolgun bir hava verir.

Çevre mikrofonu, her kayıtta kullanılabilir. Örneğin,

1. Canlı konserde, çevre mikrofonları konser yerinin çeşit li yerle rinde konuşlandırılır. Böylece yakın mikrofonlamada kaybedilen doğal derinlik tekrar kayda eklenebilir.

2. Canlı konser kayıtlarında, seyircilerin tepkileri ve alkışlarını yakalamak için çevre mikrofonları odada konuşlandırılır.

3. Stüdyo kayıtlarında, kaydın daha dolgun ve havalı bir sound vermek amacıyla çevre mikrofonları kullanılabilir. Sounda daha derinlik eklemek için çevre mikrofonu bir efekt olarak eklenebilir. Örneğin, daha önce kaydedilmiş bir kanal, stüdyo monitörlerinden yüksek sesle çalınır ve bu ses, iki tane çevre mikrofonu tarafından tekrar kayda alınırsa, daha şişkin ve büyük bir sounda karşı karşıya gelebilirsiniz. Bu yeni sound, orijinal sinyaliyle mikslenebilir.

Yakın, uzak, vurgulama ve çevre mikrofonlamaları tek tek ele aldığımız halde, her biri diğerleriyle istediğiniz kadar aynı kayıtta karıştırılabilir. Tek bir kaide var: kayıt yöntemi, müziğe veya projeye uygun olması gerekir. Örneğin, kimilerinin inandığı gibi, uzak mikrofonlama teknikleri sadece ve sadece klasik batı müziğe göre değildir ki. Caz flüt kayıtları, yarım metreden kaydedilirken enteresan sonuçlar verir, Hindistan’ın ünlü Taj Mahal Sarayında bin metreden öte bir uzaklıkta kaydedilirken de. Düşünerek ve deneyerek bu teknikleri harmanlayarak çok özgün ve enteresan sonuçlar elde edilebilir.

Kaynak / Çeviri  : Professional Microphone Techniques

By David Mills-Huber, Philip Williams 
ISBN 13: 978-0-87288-685-8
ISBN 10: 0-87288-685-9